Lalki „szmacianki” były jednymi z najbardziej rozpoznawalnych zabawek okresu powojennego. Ze względu na specyfikę wykonania – kruchy celuloid oraz podatną na zabrudzenia i przetarcia tkaninę wypełnioną „na sztywno” trocinami lub szarpanką bawełnianą – łatwo ulegały zniszczeniu. Niedrogie i łatwo dostępne „szmacianki” nie pełniły funkcji dekoracyjnych i nie dbano o nie tak, jak np. o kosztowne lalki porcelanowe. Większość z nich przeznaczano na eksport, więc do dziś w naszym kraju zachowało się ich bardzo niewiele. Warto pamiętać, że te popularne niegdyś zabawki mają dziś status przedmiotów kolekcjonerskich, ale są też zabytkami kultury materialnej i obiektami o bardzo ciekawej historii.
HISTORIA
Lalka uznawana jest za najstarszą zabawkę w dziejach ludzkości, jednak przez wiele wieków dziewczynki wykonywały swoje lalki samodzielnie . . .
POLSKIE LALKI SZMACIANKI
hit eksportowy okresu PRL-u
1.
KASIA
Lalka popularna stojąca (wys. ok. 34 cm), w stroju ludowym ze sztucznego jedwabiu i w aksamitnym serdaczku, włosy z żółtej wiskozy, na podeszwie naklejka eksportowa „POLAND”. Wyrób rzemieślniczy, Polska, lata 50. XX w.
2.
HOLENDERKA
Lalka regionalna stojąca (wys. ok. 35 cm), w charakterystycznym czepcu i tradycyjnym stroju holenderskim z tkaniny bawełnianej, włosy z pomarańczowej wiskozy. Wyrób rzemieślniczy, Polska, lata 60-70. XX w.
3.
MURZYNKA
Lalka popularna siedząca (wys. ok. 28 cm), w stroju i turbanie z tkaniny bawełnianej, włosy z wiskozy, kolczyki celuloidowe, maska impregnowana, lakierowana na brązowo. Wyrób Spółdzielni Pracy „Spad” w Warszawie (?), Polska, lata 50-60. XX w.
4.
CHŁOPIEC
Lalka stojąca (wys. ok. 45 cm), w jesiennym komplecie (płaszczyk, spodnie, czapka) z tkaniny bawełnianej gładkiej i w kratkę, włosy ze sztywnej, żółtej wiskozy, z dodatkowym mocowaniem wokół szyi. Wyrób rzemieślniczy, Polska, lata 60. XX w.
5.
ELEGANTKA
Lalka stojąca (wys. ok. 47 cm), w sukience z tkaniny bawełnianej w groszki, włosy ze sztywnej, czarnej wiskozy z dodatkowym mocowaniem wokół szyi, brak oryginalnych bucików. Wyrób rzemieślniczy, Polska, lata 60-70. XX w.
6.
KASIA
Lalka popularna stojąca (wys. ok. 37 cm), w stroju ludowym ze sztucznego jedwabiu i w aksamitnym serdaczku, włosy z żółtej wiskozy, pieczątka „Poland” na nodze. Wyrób rzemieślniczy, Polska, lata 50. XX w.
7.
KWAKIERKA
Lalka charakterystyczna stojąca (wys. ok. 40 cm), ubrana w stylizowany na historyczny strój z bogato zdobionymi halkami i czepek z tkaniny bawełnianej, włosy z włóczki bawełnianej. Wyrób rzemieślniczy, Polska, lata 60-70. XX w.
8.
ELEGANTKA
Lalka stojąca (wys. 46 cm) w stroju z tkaniny bawełnianej (pelerynka i spódnica plisowana), włosy ze sztywnej, żółtej wiskozy z dodatkowym mocowaniem wokół szyi. Wyrób rzemieślniczy, Polska, lata 60-70. XX w.
9.
DZIEWCZYNKA
Lalka popularna siedząca (wys. ok. 47 cm), w sukience, pantalonach i czepeczku z tkaniny bawełnianej, włosy z czarnej wiskozy. Wyrób Spółdzielni Pracy „Plecionka” we Wrocławiu, Polska, lata 70-80. XX w.
10.
HANKA
Lalka popularna siedząca (wys. ok. 29 cm) w ludowym stroju z tkaniny bawełnianej i filcowym serdaczku, włosy z czarnej wiskozy, maska impregnowana. Wyrób Spółdzielni Pracy „Spad” w Warszawie (?), wg projektu Jadwigi Getter, Polska, lata 50. XX w.
11.
DZIEWCZYNKA
Lalka popularna siedząca (wys. ok. 48 cm), w sukience i kapelusiku z tkaniny bawełnianej, włosy z żółtej wiskozy. Wyrób Spółdzielni Pracy „Plecionka” we Wrocławiu, Polska, lata 70-80. XX w.
12.
DZIEWCZYNKA
Lalka popularna siedząca (wys. ok. 53 cm), w sukience i czepeczku z tkaniny bawełnianej, obszycia z pasmanterii, włosy z czarnej wiskozy. Wyrób Spółdzielni Pracy „Plecionka” we Wrocławiu, Polska, lata 70-80. XX w.
13.
DZIEWCZYNKA
Lalka popularna stojąca (wys. ok. 41 cm), w zdejmowanej sukience z tkaniny bawełnianej, włosy z białej i różowej wiskozy. Na podeszwie bucika naklejka importera (A.D Sutton & Sons). Wyrób rzemieślniczy, Polska, lata 50-60 XX w.
14.
MIKOŁAJ
Lalka charakterystyczna stojąca (wys. ok. 52 cm), ubrana w strój i czapkę z tkaniny flanelowej, włosy i broda z białej wiskozy, pasek z plastikową klamrą. Spółdzielni Pracy „1 Maj” we Włocławku, lata 70-80. XX w.
15.
PAJAC
Lalka charakterystyczna siedząca (wys. ok. 54 cm), ubrana w strój i czapkę z tkaniny bawełnianej, włosy z bordowej wiskozy. Wyrób Spółdzielni Pracy „Plecionka” we Wrocławiu, Polska, lata 70-80. XX w.
16.
DZIEWCZYNKA
Lalka popularna stojąca (wys. ok. 41 cm), ubrana w spódnicę i bluzkę z tkaniny bawełnianej, włosy z błękitnej wiskozy, na nodze lalki naklejka eksportowa z napisem “POLAND”. Wyrób rzemieślniczy, Polska lata 50-60. XX w.
17.
INDIANKA
Lalka regionalna stojąca (wys. ok. 37 cm), w stroju stylizowanym na indiański, wykonanym z tkaniny bawełnianej z ozdobnym naszyjnikiem z tworzywa sztucznego, włosy z czarnej wiskozy. Wyrób rzemieślniczy, Polska, lata 60-70. XX w.
18.
PAULINKA
Długonoga lalka popularna siedząca (wys. 67 cm), ubrana w sukienkę i kapelusz z tkaniny bawełnianej, włosy z czarnej wiskozy. Wyrób Spółdzielni Pracy „Plecionka” we Wrocławiu, Polska, lata 70-80. XX w.
19.
PIRAT
Lalka charakterystyczna stojąca (wys. 42 cm), w stroju pirata (spodnie, bluza, czapka z tkaniny bawełnianej, przepaska na oko z filcu, włosy z pomarańczowej wiskozy). Wyrób spółdzielni Pracy „1 Maj” we Włocławku, lata 70-80. XX w.
20.
GAVROCHE
Lalka charakterystyczna stojąca (wys. ok. 44 cm), w spodniach, koszuli, gawroszce i kaszkiecie z tkaniny bawełnianej, włosy z żółtej włóczki, pasek z tworzywa sztucznego. Wyrób rzemieślniczy, Polska, lata 50-60. XX w.
Pomysł i opracowanie wystawy: Aneta Popiel-Machnicka
Podziękowania: Zofia Jusiak, Patryk Zacharzewski i Mariusz Milewski
Projekt powstał w ramach wsparcia finansowego na projekty i działania ludzi kultury mobilniwkulturze. org
Projekt dofinansowany z funduszy m.st. Warszawy.