Wirtualna wystawa ZABAWA W DOM to pełna zachwytów i wzruszeń podróż w przeszłość – bez wychodzenia z domu! Najnowsza ekspozycja Muzeum Domków dla Lalek prezentuje (tym razem on-line) fascynujący zbiór zabawek produkowanych od lat powojennych aż do okresu przełomu gospodarczego lat 90. XX w.
Znakomitą większość eksponatów stanowią wyroby polskich zakładów rzemieślniczych i spółdzielni zabawkarskich, niekiedy przeznaczone na eksport. Dodatkowy kontekst tworzą zabawki zagraniczne, gdyż w pokojach i kącikach dziecięcych okresu PRL-u można było znaleźć zarówno produkty rodzime, jak i z innych krajów bloku wschodniego – np. czechosłowackie, radzieckie, bułgarskie czy z NRD – a nawet pojedyncze zachodnie "zdobycze", będące obiektem westchnień ówczesnych polskich dzieci.
Wśród 144 wybranych zabawek są przedmioty bardzo zróżnicowane pod względem charakteru, materiałów i techniki wykonania, w tym prawdziwe perełki i unikaty w oryginalnych opakowaniach, z zachowanymi metkami czy pieczątkami. Łączy je tematyka – szeroko pojęte życie domowe. Wszystkie prezentowane przedmioty pozwalały bowiem dzieciom odgrywać codzienność dorosłych i w ten sposób uczyć się przyszłych ról, zachowań oraz zasad funkcjonowania w społeczeństwie.
Wystawa podzielona jest na 12 odsłon tematycznych, odzwierciedlających różne powszednie aktywności. I tak np. w części "Wielkie pranie" znajdziemy miniaturowe tary, pralki i suszarki, a w częściach poświęconych gotowaniu i serwowaniu – kuchnie wyposażone w malutkie garnki, wałki, miksery, serwisy i sztućce. Te i inne obiekty zaskakują pomysłowością, stanowiąc niekiedy w pełni funkcjonalne, pomniejszone wersje domowych sprzętów. Wśród wybranych eksponatów są oczywiście również lalki – pierwszoplanowi aktorzy dziecięcych zabaw naśladowczych – oraz przeznaczone dla nich mebelki i akcesoria.
ZABAWA W DOM to ciekawa i całkowicie nieodpłatna propozycja kulturalna dla całej rodziny. Najmłodsi mogą dzięki niej poznać zabawki z czasów dzieciństwa swoich rodziców i dziadków, a przy okazji – historię przedmiotów codziennego użytku. Z kolei dla starszych odbiorców wystawa jest okazją do wspomnień i powrotu pamięcią do beztroskich dni, kiedy dorosłość była jedynie odległą wizją i odgrywanym w zabawie marzeniem...
_______
Dofinansowano ze środków Narodowego Centrum Kultury w ramach programu Kultura w sieci.
Odsłona 1. - Nie płacz, laleczko
„Mama” to jedna z najważniejszych postaci odgrywanych podczas zabawy w dom. W równie ważnej roli „dziecka” – przebieranego, karmionego i tulonego do snu – wyobraźnia najmłodszych pozwalała obsadzać nawet bardzo uproszczone, symboliczne postaci z drewna czy gałganków. Realizmu nadały tej zabawie dopiero lalki-niemowlęta, które w wydaniu porcelanowym i biskwitowym pojawiły się na rynku w XIX w.
Odsłona 2. - Wielkie pranie
Jeszcze do połowy XX w. w większości gospodarstw domowych prano ręcznie, co było nie lada wyzwaniem, angażującym większość domowników. Zabawa maleńkimi baliami, kijankami, tarami i wyżymaczkami pozwalała wdrażać w to zajęcie także najmłodszych. Wraz z upowszechnianiem się coraz to nowych rozwiązań – początkowo drewnianych pralek ręcznych, następnie pralek wirnikowych, a w końcu pralek automatycznych – ewoluowała też zabawa w pranie.
Odsłona 3. - W moim ogródeczku
Dziecięce odpowiedniki narzędzi rolniczych i ogrodniczych powstawały już w średniowieczu. W XIX w. – wraz z popularyzacją piaskownicy – zaczęto wytwarzać konewki, łopatki, grabki i wiaderka do zabawy. Niektórzy rodzice przeznaczali dla dzieci kawałek ogrodu, aby te samodzielnie mogły uprawiać kwiaty i warzywa, do czego niezbędne było w pełni funkcjonalne wyposażenie „małego ogrodnika” – narzędzia, taczki itp. dopasowane do rąk najmłodszych.
Odsłona 4. - Kuchenni pomocnicy
Tradycja zabawy miniaturowymi pomieszczeniami kuchennymi sięga aż XVI stulecia. Najpiękniejsze kuchnie – wyposażone w piece, okapy, stoły, regały, kredensy oraz dziesiątki maleńkich naczyń i przyborów – wytwarzano na terenie Niemiec. Dzięki takim zabawkom przyszłe gospodynie mogły poznawać niezbędne sprzęty i naczynia kuchenne, jak również sposoby posługiwania się nimi.
Odsłona 5. - Podano do stołu
Pierwsze miniaturowe naczynia do zabawy powstawały prawdopodobnie już w starożytności. Wykonywano je wówczas – podobnie jak w średniowieczu – z gliny. Nieco później pojawiły się zabawkowe wersje naczyń metalowych – cynowe, ołowiane, srebrne, miedziane i mosiężne. W XVI i XVII w. narodziło się zapotrzebowanie na maleńkie zastawy stołowe, garnki oraz przyrządy do kuchni norymberskich i domków dla lalek.
Odsłona 6. - Zapraszamy na salony
Meble salonowe należą do najpiękniejszych i najbardziej wyszukanych – są wszak wizytówką domu, także tego odgrywanego w zabawie. Już w XVII w. salony kolekcjonerskich domów dla lalek zapełniano bogato zdobionymi miniaturami eleganckich mebli drewnianych i tapicerowanych. Dzieci z zamożnych rodzin bawiły się natomiast zestawami pokojowymi, w tym popularnymi od XIX w. salonami dla lalek, które kupowano wraz z kompletem mebli i wyposażenia.
Odsłona 7. - Chodźmy na dwór
Dzieci od tysiącleci chętnie bawią się rozmaitymi miniaturami pojazdów kołowych, same jednak zaczęły być wożone w wózkach dopiero w XVIII w. Początkowo były to specjalne wiklinowe kosze na kółkach (ciągnięte przez kucyki lub kozy), później wózki pchane ręcznie: głębokie, przeznaczone do przewożenia niemowląt w pozycji leżącej i spacerowe – dla siedzących już maluchów.
Odsłona 8. - Codzienne sprawunki
Trudno powiedzieć, od jak dawna w dziecięcych zabawach naśladowczych pojawia się motyw zakupów. Do tego celu mogły być przecież z powodzeniem wykorzystywane zarówno pełnowymiarowe monety, wagi czy towary, jak i zebrane przez najmłodszych kamyki, piasek czy liście. Miniaturowe pomieszczenia sklepowe z ladami, wagami, regałami pełnymi towarów i witrynami powstawały natomiast od początku XIX w., a w ich produkcji przodowali Niemcy.
Odsłona 9. - Generalne porządki
Utrzymanie ładu wokół siebie jest naturalną potrzebą człowieka, jednak przez wiele stuleci pojęcie schludnego wnętrza znacznie odbiegało od współczesnego. Porządek zredefiniowali XVII-wieczni Holendrzy, których domy lśniły czystością. Wiernie odtworzone akcesoria do sprzątania – np. miotły, szczotki, a także żelazka – znajdowały się w pralniach i suszarniach miniaturowych holenderskich domów kredensowych.
Odsłona 10. - Zrób to sam
Przez wiele wieków podział obowiązków domowych na kobiece i męskie był silnie zaznaczony, co odzwierciedlały zabawki dziecięce. Przędzenie, tkanie, szycie, haftowanie i inne robótki ręczne postrzegano jako zajęcia przeznaczone dla kobiet. Dziewczęta wdrażano w nie od najmłodszych lat, często przy użyciu pełnowymiarowych narzędzi i akcesoriów. Analogicznie angażowano chłopców w prace stolarskie, ciesielskie czy budowlane.
Odsłona 11. - Kącik czystości
Jeszcze pod koniec XIX w. łazienki były luksusem, podobnie jak wcześniejsze pokoje kąpielowe. Powszechniej korzystano wówczas z przenośnych, napełnianych podgrzaną wodą wanien. Stawiano je w garderobach lub sypialniach, tak samo zresztą jak stoliki toaletowe z ceramiczną lub emaliowaną misą i dzbankiem, którymi posługiwano się podczas codziennych czynności higienicznych. Takie komplety, jak również chowane pod łóżkiem nocniki, były nieodłącznym elementem wyposażenia XIX-wiecznych domków dla lalek.
Odsłona 12. - Miłych snów...
Sypialnia w formie, jaką znamy współcześnie, narodziła się w XIX w. Wcześniej nie było to pomieszczenie stricte prywatne – służyło także do podejmowania gości (!), dlatego łoża zdobiono bogatymi baldachimami bądź chowano w alkowie – specjalnej wnęce. Takie rozwiązania stosowano m.in. w XVII- i XVIII-wiecznych miniaturowych holenderskich domkach kredensowych. Ówczesne łóżka przeznaczone były do spania w pozycji półsiedzącej, co zmieniło się w XIX w.
Kurator wystawy: Aneta Popiel-Machnicka
Scenariusz i teksty wystawy: Zofia Jusiak
Współpraca i korekta tekstów: Dagna Cichoń
Tłumaczenia: Patryk Zacharzewski
Projekt i wykonanie wystawy wirtualnej: Mariusz Milewski Współpraca graficzna: Violetta Popiel-Machnicka
Podziękowania: Róża i Lew
PARTNERZY
.jpg)
Dołożyliśmy wszelkich starań, by strona prezentująca wirtualną wystawę ZABAWA W DOM była dostępna dla jak najszerszej grupy użytkowników, niezależnie od używanej technologii, oprogramowania czy posiadanej dysfunkcji i spełniała maksimum międzynarodowych wytycznych Web Content Accessibility Guidelines 2.0 (WCAG 2.0).